Αρχαϊκή επική ποίηση

Με τον προκείμενο τόμο συμπληρώνεται το ερευνητικό και συγγραφικό πρόγραμμα "Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση" το οποίο αποτυπώθηκε μέχρι στιγμής σε πέντε εγχειρίδια, προορισμένα για διαταξική υποστήριξη της αρχαιογνωσίας και της αρχαιογλωσσίας στο γυμνάσιο. Πρόκειται για εγχείρημα συνεταιρικό, με θέμα την αρχαϊκή επική ποίηση, όπως θεμελιώθηκε και ασκήθηκε στα δύο διαδοχικά ομηρικά έπη. Η εισαγωγή ορίζει το ευρύτερο πλαίσιο της ομηρικής ποίησης· ανιχνεύει την ταυτότητα του Ομήρου και την υποθετική σχέση των ομηρικών επών με την ιστορία· σχολιάζει το ύφος και τη γλώσσα, τον τρόπο σύνθεσης, εκφοράς και πρόσληψής τους, καθώς και τις αναλογικές ομοιότητες και διαφορές "Ιλιάδας" και "Οδύσσειας". Το πρώτο μέρος αναγνωρίζει τους όρους και προτείνει ορισμούς της ομηρικής αφήγησης. Διακρίνει τον μύθο από την πλοκή των δύο επών και την τεχνική από την τέχνη τους. Παρουσιάζει τους ανώνυμους και επώνυμους αοιδούς της "Ιλιάδας" και της "Οδύσσειας", που αποτελούν προδρομικά είδωλα των ραψωδών. Συστήνει την παραδοσιακή αοιδή σε σύγκριση και διάκριση προς την εξωτερική αφήγηση του ποιητή και προς τις εσωτερικές διηγήσεις των ηρώων. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στο αφηγηματολογικό πρόβλημα. Ζητούμενο είναι αν οι ομηρικοί θεοί, εκτός από τον θεολογικό τους ρόλο διεκπεραιώνουν και ποιητική αποστολή· αν δηλαδή καθορίζουν (ή συγκαθορίζουν μαζί με τον ποιητή) την εξέλιξη του μύθου και κυρίως την πλοκή των ομηρικών επών. Προς αυτή την κατεύθυνση εξετάζεται καταρχήν ο ποιητικός ρόλος των Μουσών και στη συνέχεια των ολυμπίων θεών, χωριστά στα δύο έπη. Το τρίτο μέρος αφιερώνεται στην ομηρική αρεταλογία. Η αρετή, το αποφασιστικότερο σήμα για το ήθος των ομηρικών ηρώων, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι συστήνει έναν κώδικα συστηματικής ηθικής. Ορίζει ωστόσο τη στάθμη του ομηρικού πολιτισμού σε πολεμικό αλλά και σε μεταπολεμικό περιβάλλον. Πυρηνικό στοιχείο, τέλος, της ομηρικής αρετής αναδεικνύεται το κλέος, το οποίο μετασχηματίζεται από την πολεμική και δραματική "Ιλιάδα" στη μεταπολεμική και μεταδραματική "Οδύσσεια".