Γραμματική του πλήθους

Νομίζω ότι η έννοια του "πλήθους", σε αντίθεση με εκείνη την πιο οικεία του "λαού", είναι αποφασιστικό εργαλείο για κάθε σκέψη επάνω στη σύγχρονη δημόσια σφαίρα. Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η αντιδιαστολή "λαού" και "πλήθους" ήταν στο επίκεντρο διαφόρων διενέξεων του 17ου αιώνα, τόσο πρακτικών (ίδρυση των κυριότερων κρατών της νεωτερικότητας, θρησκευτικοί πόλεμοι κλπ.), όσο και θεωρητικών-φιλοσοφικών. Οι δύο έννοιες, σε διαμάχη μεταξύ τους, σφυρηλατημένες στη φωτιά οξύτατων διενέξεων, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον ορισμό των πολιτικών και κοινωνικών κατηγοριών της νεωτερικότητας. Υπερίσχυσε η ιδέα του "λαού". "Πλήθος" είναι ο χαμένος όρος, η έννοια που θάφτηκε. Όταν ήθελαν να περιγράψουν τις συμμετοχικές μορφές και το δημόσιο πνεύμα των μεγάλων, μόλις τότε συγκροτημένων κρατών, δεν μιλούσαν πια για πλήθος, αλλά για λαό. Μένει να αναρωτηθούμε αν σήμερα, στο τέλος ενός μεγάλου κύκλου, δεν ανοίγεται ξανά εκείνη η παλιά διαφορά· σήμερα, από τη στιγμή που η πολιτική θεωρία της νεωτερικότητας πάσχει από βαθιά κρίση, η τότε νικημένη έννοια θα δείξει μια ασυνήθιστη ζωτικότητα και θα πάρει έτσι μια μνημειώδη εκδίκηση.