Ελ Βερδούγο

"Ελ βερδούγο" σημαίνει "Ο δήμιος" και στο αφήγημά του αυτό ο Γάλλος μυθιστοριογράφος του 19ου αιώνα Ονορέ ντε Μπαλζάκ επέλεξε να κρατήσει τον ισπανικό τίτλο από την πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα "La Mode" (28-1-1830) έως την τελευταία -το συμπεριέλαβε στον 15ο τόμο του έργου του "La comedie humaine" ("Η ανθρώπινη κωμωδία"). Στη νουβέλα αυτή αφηγείται αριστοτεχνικά ένα αιματοβαμμένο επεισόδιο της γαλλικής εκστρατείας στην Ισπανία το 1808 και τη συνακόλουθη θηριωδία της, δείχνοντας περισσότερη συμπάθεια για τους Ισπανούς στασιαστές παρά για τους κατακτητές συμπατριώτες του, καθώς μαζί με μεγάλο μέρος της γαλλικής κοινωνίας του 1830, αισθάνεται την ανάγκη να εκφράσει την αποστροφή του για τη Γαλλική Επανάσταση, τη ναπολεόντεια εποποιία και τον βοναπαρτισμό. Ο κεντρικός ήρωας, θύμα των σπανιόλικων προκαταλήψεων της κάστας, του γοήτρου και της φήμης του αρχοντικού του γένους, εξαναγκάζεται από τους κατακτητές να γίνει ο δήμιος της οικογένειάς του, βιώνοντας ένα δράμα που τον μετατρέπει σε πρόσωπο αρχαίας τραγωδίας. [...] Από τα πιο σύντομα αλλά και από τα πιο πρώιμα της λογοτεχνικής σταδιοδρομίας του, το αφήγημα αυτό του Μπαλζάκ μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά και, όπως σημειώνει στο επίμετρο της ελληνικής έκδοσης ο μεταφραστής Φοίβος Ι. Πιομπίνος, ο "Μπαλζάκ εισάγει στην πεζογραφία τη μοντέρνα μορφή της φρίκης" σε μια εποχή μάλιστα που "το θέμα του δημίου ανταποκρινόταν σ' ένα ρεύμα νοσηρής περιέργειας εκ μέρους του γαλλικού αναγνωστικού κοινού" και γίνεται, σύμφωνα με τον μεταφραστή, "τυπικός εκφραστής ενός υπέρμετρου ρομαντισμού, καθώς παραθέτει περιγραφές ακραίας αντίθεσης, όπως το ειρηνικό και όμορφο μεσογειακό τοπίο, λουσμένο στο καλοκαιρινό σεληνόφως, με την εύθυμη χοροεσπερίδα από τη μια, και το σφαγιασμό των κατακτητών από την άλλη, όπως και το γλεντοκόπι των Γάλλων αξιωματικών την ώρα της εκτέλεσης των Ισπανών". Μέσα από τη λιτότητα του ύφους, κάτι στο οποίο δεν μας έχει συνηθίσει ο Μπαλζάκ, προβάλλει πιο ανάγλυφη η τραγικότητα της ιστορίας και γίνεται σπαραχτικότερος ο αποτροπιασμός που προκαλεί στον αναγνώστη το θέμα του αφηγήματος. Η ελληνική έκδοση του "Ελ βερδούγο" συνοδεύεται από τις αναπαραγωγές τριών από τις 80 χαλκογραφίες του περίφημου Ισπανού ζωγράφου Γκόγια που απαρτίζουν τη μνημειώδη σειρά "Desastres de la guerra" ("Συμφορές του πολέμου"), οι οποίες βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, γιατί και ο Γκόγια είχε εμπνευστεί από τον ίδιο ισπανικό ξεσηκωμό.