Νικόλας Γύζης
Πρόκειται για μια προσωπογραφία με την ευρύτερη έννοια, γιατί δεν αποτελεί μόνο την αφήγηση μιας ζωής αφιερωμένης με πάθος στην τέχνη του. Μέσα από ανέκδοτες επιστολές και άγνωστα ή πολύ λίγο γνωστά έργα του, προβάλλει ο αδιάκοπος μόχθος του Γύζη για την κατάκτηση της τέχνης, οι βαθύτεροι προβληματισμοί του καλλιτέχνη, και ταυτόχρονα η προσήλωση του ανθρώπου στην πατρίδα του ώς τον θάνατο του.
Ο Μαρίνος Καλλιγάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1906 και πέθανε το 1985. Σπούδασε πρώτα νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια ιστορία της τέχνης πλάι σε κορυφαίους δασκάλους στο Μόναχο, το Βερολίνο και το Wurzburg, από όπου πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1935. Αρκετά νωρίς τα ενδιαφέροντά του αποκρυσταλλώθηκαν πάνω σε δύο βασικούς άξονες, τη βυζαντινή και τη νεότερη τέχνη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, δίδαξε ιστορία της τέχνης στο Πολυτεχνείο ως επιμελητής (1941), διετέλεσε έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (1942) και υφηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης (1946). Από το 1949 έως το 1971 υπηρέτησε ως διευθυντής την Εθνική Πινακοθήκη. Στη δημιουργική και εμπνευσμένη θητεία του οφείλεται η ίδια η σύσταση και η στέγαση της Πινακοθήκης στη σημερινή της θέση. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Βενετίας (Biennale) και του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ενώσεως Κριτικών της Τέχνης (AICA), έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές επιτροπές για την οργάνωση διεθνών εκθέσεων, συμμετείχε στα διοικητικά συμβούλια των μεγαλύτερων ελληνικών μουσειακών οργανισμών και πνευματικών ιδρυμάτων. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών του απένειμε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορος (1983) και η πολιτεία τον τίμησε με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος.
Η πλούσια συγγραφική του παραγωγή περιλαμβάνει μελέτες και επιστημονικά άρθρα σε αρχαιολογικά και επιστημονικά περιοδικά, τα τακτικά του δημοσιεύματα από το 1940 έως το 1970 στην εφημερίδα "Το Βήμα" και κυρίως τα έργα του: "Die Hagia Sophia von Thessalonike", Wurzburg 1935 (διδακτορική διατριβή)· "Η αισθητική του χώρου της ελληνικής εκκλησίας στο Μεσαίωνα", Αθήνα 1946· "Γιαννούλης Χαλεπάς. Η ζωή και το έργο του (1851-1938)", Αθήνα 1972· "Εικόνες του ελληνικού χώρου μετά την απελευθέρωση", υδατογραφίες και σχέδια C. Rottmann και L. Lange, Αθήνα 1977· "Νικόλας Γύζης ο άγνωστος, 1842-1901", Αθήνα 1980· "Νεοελληνική Τέχνη. Ζωγραφική, Γλυπτική, Χαρακτική", Α. Τάσσος (επιμ.), Αθήνα 1980· "Νικόλας Γύζης. Η ζωή και το έργο του (1842-1901)", Αθήνα 1981· "Έλληνες ζωγράφοι στην Εθνική Πινακοθήκη (μια επιλογή)", Αθήνα-Γιάννινα 1984.
