Οι μνήμες της πέτρας

Στο μυθιστόρημα που εγκαινιάζει τον μαγικό ρεαλισμό ο μύθος είναι συγχρόνως μνήμη του μέλλοντος και προφητεία του παρελθόντος. Συνειρμοί μας παραπέμπουν στο (μεταγενέστερο) Μακόντο του Μάρκες και στον (συγκαιρινό του) "Αιώνα των Φώτων" του Καρπεντιέρ, και ξαναβλέπουμε σκηνές από τον "Εξολοθρευτή άγγελο", αφού ο Μπουνιουέλ "δανείστηκε" την ιδέα για την ταινία από το αριστούργημα της Ελένα Γκάρο. Στο μετεπαναστατικό Μεξικό, όπου η Κυβέρνηση κάνει πόλεμο στην Εκκλησία και οι κατά τόπους στρατηγοί εδραιώνουν την εξουσία τους κρεμώντας ανθρώπους στα δέντρα, ένα χωριό, το Ιστεπέκ, διηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του. Σε έναν ακίνητο χρόνο προελαύνουν πρώτα οι ζαπατίστας, έπειτα οι κυβερνητικοί, και το Ιστεπέκ μετράει τους εκτελεσμένους του και παρακολουθεί συνεπαρμένο τους θανατηφόρους έρωτες του στρατηγού Φρανσίσκο Ρόσας και το αμείλικτο πεπρωμένο των αδελφών Μονκάδα. Με φόντο την εποποιία της Μεξικανικής Επανάστασης, ξεδιπλώνεται ένας κόσμος που διέπεται από το βίωμα όσο και από το θαύμα, και αγγίζουμε το "θαυμαστό πραγματικό" περιμένοντας την αναπάντεχη έκβαση της προδιαγεγραμμένης μοίρας του χωριού και των ανθρώπων που το κατοικούν και το στοιχειώνουν. "Οι μνήμες της πέτρας" κυκλοφόρησαν το 1963, τιμήθηκαν με το Βραβείο Xavier Villaurrutia, μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και το 1968 μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο. Κλασικό έργο της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, αλλά και πρωτοπόρο του "μαγικού ρεαλισμού", αφού προηγήθηκε κατά τέσσερα χρόνια του "Εκατό χρόνια μοναξιάς". Ο Οκτάβιο Πας έγραψε γι' αυτό: "Πρόκειται για μία από τις τελειότερες δημιουργίες της σύγχρονης ισπανοαμερικανικής λογοτεχνίας".