Ψηφιδωτά δάπεδα
Στα έξι κείμενα που απαρτίζουν το βιβλίο "Ψηφιδωτά δάπεδα" δεν εξετάζονται τα έργα μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής ή μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου -παρόλο που στην όψιμη αρχαιότητα δίνεται μεγαλύτερη έμφαση. Αντίθετα, παρουσιάζονται με συνοπτικό και συνθετικό τρόπο γενικά ζητήματα που αφορούν στις στρώσεις των δαπέδων με ψηφιδωτό.
Η Γιώτα Ατζακά γεννήθηκε στη Ζαγορά Πηλίου. Σπούδασε Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου στη συνέχεια εργάστηκε έως την πρόσφατη συνταξιοδότησή της. Σήμερα είναι ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τα ενδιαφέροντά της στρέφονται κυρίως στην έρευνα της ύστερης αρχαιότητας με έμφαση στα θέματα που σχετίζονται με τις διακοσμήσεις εσωτερικών χώρων, ανάμεσα στα οποία την πρώτη θέση κατέχουν τα ψηφιδωτά δάπεδα. Ασχολείται ακόμη με τους επώνυμους αλλά και τους ανώνυμους τεχνίτες της αρχαιότητας, με ποικίλα ζητήματα εικονογραφίας, καθώς και με την ερμηνεία γραπτών πηγών. Το κύριο ερευνητικό έργο της αποτελεί η συγγραφή σε διαδοχικούς τόμους του Συντάγματος (Corpus) των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδας. Από τους πέντε προγραμματισμένους τόμους έχουν εκδοθεί οι τρεις, ενώ ο τέταρτος βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής του. Για τον δεύτερο τόμο τιμήθηκε τον Δεκέμβριο του 1988 με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Συνεργάστηκε σε ευρωπαϊκά προγράμματα που ως θέμα τους είχαν την ύστερη αρχαιότητα και τη μελέτη ψηφιδωτών δαπέδων, κυρίως της Ανατολικής Μεσογείου. Έχει δημοσιεύσει οκτώ μονογραφίες και πολλά άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, Πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων και συλλογικούς τόμους.
Έργα της:
(2011) "Το επάγγελμα του ψηφοθέτη, 4ος αι. π.Χ. - 8ος αι. μ.Χ.", Αθήνα, εκδόσεις Άγρα
(2003) "Ψηφιδωτά δάπεδα. Προσέγγιση στην τέχνη του επιδαπέδιου ψηφιδωτού, Έξι κείμενα", Θεσσαλονίκη, University Studio Press (α΄ ανατύπωση 2010, β΄ ανατύπωση 2016)
(1998) "Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Eλλάδος, τόμος III,1: Tα ψηφιδωτά δάπεδα της Θεσσαλονίκης", Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών και Θεσσαλονίκη, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
(1993) "Tο επάγγελμα του ψηφοθέτη κατά την ύστερη αρχαιότητα (3ος - 7ος αιώνας)", Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή - Xορν
(1987) "Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Eλλάδος, τόμος II: Πελοπόννησος - Στερεά Eλλάδα", Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών
(1984) "Tα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά δάπεδα του Aνατολικού Iλλυρικού", Actes du Xe Congres International d' Archeologie Chretienne, Thessalonique 28 Septembre - 4 Octobre 1980, vol. I, Citta del Vaticano - Thessalonique 1984, 361-444
(1982) "Παλαιοχριστιανική και βυζαντινή Mαγνησία, στον τόμο Mαγνησία, το Xρονικό ενός πολιτισμού" (Γ. Xουρμουζιάδης, Π. Aσημακοπούλου-Aτζακά, K. Mακρής), σ. 105-175, εικ. 1-98. Έκδοση ελληνική και αγγλική. Αθήνα, εκδόσεις ΚΑΠΟΝ
(1980) "H τεχνική opus sectile στην εντοίχια διακόσμηση. Συμβολή στη μελέτη της τεχνικής από τον 1ο μέχρι τον 7ο μ.X. αιώνα με βάση τα μνημεία και τα κείμενα", Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών
(1974) "Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Eλλάδος, τόμος I" (συνεργασία με Στ. Πελεκανίδη): Nησιωτική Eλλάς, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών (ανατύπωση 1988).
