Τα βιβλία Στ΄ και Ζ΄ αναφέρονται σε πολλές συγκρούσεις των εμπολέμων γύρω από τη Θήβα και την Πελοπόννησο από το 376 π. Χ μέχρι τη μάχη της Μαντίνειας το 362 π. Χ. . Με γλαφυρή απόδοση του κειμένου και πλούσια σχόλια ο Γ. Ράπτης αποδίδει στη νεοελληνική γλώσσα το έργο του Ξενοφώντα, για μια εποχή που βρίσκεται στον αστερισμό της επαίσχυντης Ανταλκίδειας ειρήνης, η οποία προκάλεσε μεγάλη αμφισβήτηση και αναστατώσεις στην Ελλάδα και ανέδειξε, ως παρενέργειά της, τους δύο μεγάλους άνδρες της Θήβας, τον Πελοπίδα και τον Επαμεινώνδα, να πρωταγωνιστούν στις εξελίξεις. Σταθμός είναι η μάχη στα Λεύκτρα, το 371 π.Χ. , με την συντριπτική νίκη των Θηβαίων εναντίον των Σπαρτιατών. Ακολουθούν απανωτές εισβολές του Επαμεινώνδα στην Πελοπόννησο, πολλές ανακατατάξεις των συμμάχων με τη μια ή την άλλη δύναμη, και τελικά συνάπτεται η μάχη στη Μαντίνεια, όπου διακρίνεται και πάλι ο Επαμεινώνδας, αλλά πέφτει νεκρός στο πεδίο της μάχης. Η δεκαετία της ηγεμονίας των Θηβών στην Ελλάδα τελειώνει. Οι τρεις μεγάλες πόλεις - κράτη έχουν πια εξουθενωθεί από τους διαρκείς πολέμους. Πίσω από τις συγκρούσεις κρύβεται πάντα το δόλιο περσικό χρήμα. Ακρισία και ταραχή απλώνεται στην Ελλάδα. Οι Πέρσες καραδοκούν να επιβληθούν στην Ελλάδα και στη συνέχεια στην Ευρώπη. Ευτυχώς που εμφανίζονται στην πιο καίρια στιγμή για τον ελληνισμό οι Μακεδόνες.
