Από τις παλαιότερες ακολουθίες της Εκκλησίας μας είναι και αυτή της Αρτοκλασίας, συνδεδεμένη αρχικά με την τάξη της Αγρυπνίας, με πολλές παραλλαγές και τροποποιήσεις στη συνέχεια, και οπωσδήποτε πολύ αγαπητή στο φιλακόλουθο πλήρωμα της Εκκλησίας μας. Και τούτο διότι ο άρτος από πολύ παλαιά εθεωρείτο σύμβολο τόσο του Χριστού όσο και της Εκκλησίας. Επομένως η βασική αυτή τροφή των ανθρώπων αγιαζομένη ήταν και μέσο μετάδοσης ευλογιών, χαρισμάτων και ιάσεων.
Για την ιστορική εξέλιξη και τα επί μέρους λειτουργικά και τελετουργικά ζητήματα αυτής της Ακολουθίας μέχρι τώρα δεν υπήρχε κάποια συστηματική και ολοκληρωμένη μελέτη. Το κενό έρχεται να καλύψει η πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική προσπάθεια, διπλωματική εργασία, του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμ. π. Φιλοθέου Μ. Νικολάκη.
Εξετάζεται επιτυχώς η σχέση της Αρτοκλασίας με τις Αγάπες της αρχαίας Εκκλησίας, καθώς επίσης και με τις Ελεημοσύνες, τα Νεκρόδειπνα και Δείπνα προς τιμήν των Αγίων, με την Παννυχίδα - Αγρυπνία, με το θαύμα του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων, την ευλογία των απαρχών και την ακολουθία της Προθέσεως, την ύψωση του Άρτου της Παναγίας, το Διακλυσμό, την ευχαριστιακή νηστεία, την Αρτοκλασία και τη Λιτή.
