Η οικονομία των ανισοτήτων

Την οικονομική ανισότητα και τις πολιτικές για την αντιμετώπισή της διερευνά το σύντομο, αλλά εξαιρετικά περιεκτικό βιβλίο του Γάλλου οικονομολόγου Thomas Piketty. Η ανισότητα, με το αίτημα της αναδιανομής που γεννά, βρίσκεται στην καρδιά της πολιτικής διαμάχης πάνω από έναν αιώνα τώρα. Ο Piketty την περιγράφει, παραθέτοντας και ερμηνεύοντας στατιστικά στοιχεία από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας, στις προηγμένες βιομηχανικές οικονομίες ιδίως, τόσο ως προς τη σχέση κεφαλαίου/εργασίας, όσο και μεταξύ των εργαζομένων. Αναλύει τις διαφορετικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν στο πλαίσιο συγκρουόμενων οικονομικών θεωριών για να ελέγξει τα αποτελέσματά τους με τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα. Οδηγείται έτσι σε ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις, όπως το ότι η κατανομή του εισοδήματος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, παρά κάποιες έντονες μεσοχρόνιες διακυμάνσεις, διατηρείται σταθερή σε μια μακρά περίοδο 130 ετών, όμοια στην Αμερική και στην Ευρώπη. Ή ότι οι εργοδοτικές κοινωνικές εισφορές, ενώ επιβλήθηκαν σε μια λογική αναδιανομής, εντέλει βαρύνουν τους μισθωτούς. Με εκτεταμένες αναφορές στην πλούσια διεθνή βιβλιογραφία, ο συγγραφέας εξετάζει τον ρόλο των αγορών και τις πηγές της ανισότητας: την επιλεκτική χρηματοδότηση, το «ανθρώπινο κεφάλαιο», τις γνώσεις, δηλαδή, που αποκτούν οι εργαζόμενοι, όπου καθοριστική αναδεικνύεται η σημασία της παιδείας, τις διακρίσεις και την πρόοδο στην καταπολέμησή τους, τη σχέση του επιπέδου των μισθών με το επίπεδο της απασχόλησης. Χωρίς εκπτώσεις στη θεωρία, ο συγγραφέας εξηγεί κριτικά τις διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις στο πρόβλημα με τρόπο διαφωτιστικό, και κατανοητό και σε μη οικονομολόγους. Αντιπαραθέτοντας τα επιχειρήματά τους, καταλήγει σε μια σύνθεση που αναγνωρίζει τη σημασία, αλλά και τα όρια της αγοράς, για να εντοπίσει τα εργαλεία της δημόσιας παρέμβασης που θα μπορούσαν να φέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα για την άμβλυνση των ανισοτήτων. Ως κεντρικό για την αναδιανομή του εισοδήματος προτείνει τον μηχανισμό της φορολογίας, όχι μόνον υπέρ των ανέργων, των ηλικιωμένων και άλλων κατηγοριών που βρίσκονται εκτός της παραγωγικής διαδικασίας, όπως έχει επικρατήσει, αλλά και υπέρ των χαμηλόμισθων εργαζομένων.