Ο τελευταίος

Αυτό το βιβλίο θα μπορούσα να το είχα τελειώσει πριν από πέντε χρόνια. Μπορούσα όμως; Αφού δεν το τέλειωσα τότε, αλλά τώρα, σημαίνει ή ότι κάποια πράγματα -μέσα μου- μ' εμπόδιζαν ή ότι κάποια άλλα -επί της ουσίας του θέματος και της φόρμας- μου έλειπαν. Άρχισα να το γράφω με τον πόλεμο στη Βοσνία. Νόμιζα πως θα το τέλειωνα, αλλά ξαφνικά το άφησα στη μέση σχεδόν. Κι από τότε, όλ' αυτά τα χρόνια, κρατούσα σημειώσεις. Πολλές σημειώσεις. Ωστόσο δεν καθόμουν να το γράψω σε καθημερινή βάση. Και την ημέρα που άρχισε ο πόλεμος στη Σερβία -24 Mαρτίου 1999- κάτι δυνατό μ' έσπρωξε να ξανανοίξω το φάκελο. Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας ό,τι είχα γράψει, και μαζί τις εκατοντάδες σημειώσεις μου, συνειδητοποίησα ότι, χωρίς να το έχω καταλάβει, το είχα ήδη τελειώσει. Όμως έπρεπε να ξαναπιάσω όλο το υλικό απ' την αρχή. Το έγραφα επί 75 συνεχόμενες ημέρες -όσο κράτησαν οι βομβαρδισμοί του NATO- και το τέλειωσα στις 7 Ιουνίου. Τρεις ημέρες μετά υπογράφτηκε η συμφωνία ειρήνης. (Πάντως, στο βιβλίο, η τελευταία ημερομηνία που καταγράφεται είναι η ημέρα που ξέσπασε ο πόλεμος. Η ημέρα που ο ήρωας του βιβλίου "σπάει".) Σ' αυτόν τον πρωταγωνιστή του βιβλίου έχω δώσει τ' αρχικά μου και την υπογραφή μου. Τόσο πολύ ήμουν "αυτός" όταν το έγραφα. Θα μπορούσα να του έδινα και τη μορφή μου, όμως στη σκέψη μου ποτέ δεν είχε συγκεκριμένη μορφή. Ήταν κάπως άυλος, άμορφος, μια σκιά. Δεν ξέρω αν θα συμβεί το ίδιο και με τον αναγνώστη, δηλαδή αν ταυτιστεί μαζί του ή όχι. Αν ναι, τότε το βιβλίο μου θα τον συνεπάρει. Αν όχι, θα αδιαφορήσει απ' τις πρώτες σελίδες. Δεν χρειάζεται να πάει παρακάτω. (Δυστυχώς δεν θα μπορέσω να του επιστρέψω το "αντίτιμον". Αλλά ίσως να τον κεράσω ένα ποτό.)