Μια ιδιότυπη αίσθηση κρίσης φαίνεται να διαπερνά το σώμα της συγκριτικής κοινωνικής επιστήμης, ιδιαίτερα της συγκριτικής πολιτικής. Η θεωρητική παραγωγή και η εμπειρική έρευνα εξακολουθούν βέβαια στις μέρες μας αμείωτες όμως το ίδιο αμείωτος εξακολουθεί και ο γνωστικός κερματισμός. Αν και το φαινόμενο δεν είναι νέο, τις δυο τελευταίες δεκαετίες οι διαστάσεις του έχουν μεγεθυνθεί. Οι νόμιμες και ίσως αναπόφευκτες αποκλίσεις ανάμεσα στις κυρίαρχες -δομιστικές, ορθολογικές, και μεταμοντέρνες προσεγγίσεις του κλάδου δεν οδηγούν σε συνθέσεις αλλά σε αυτισμό και κατ' επίφαση αντιπαραθέσεις που κάποτε θυμίζουν διάλογους κωφών. Με τη σειρά της, η περιορισμένη επικοινωνία υπονομεύει τη γνωστική συσσώρευση, οδηγεί σε απόκλιση θεωρίας και έρευνας (και πράξης) και επιτείνει προβλήματα επικύρωσης της παραγόμενης γνώσης. Μέσα σ' αυτή τη δύσκολη επιστημική συγκυρία, τα πέντε κλασικά μεθοδολογικά κείμενα του Giovanni Sartori που εμπεριέχονται στον τόμο αυτό μπορούν να είναι πολύτιμα -τόσο ως συμβολές στο δύσκολο εγχείρημα της ιστορικής αυτογνωσίας του κλάδου όσο και ως κατευθυντήριες γραμμές στην κρίσιμη αναζήτηση ενός βασικού νοητικού πυρήνα που να τον συνέχει διαμέσου και ανεξαρτήτως προσεγγίσεων.
Παρότι κανένα κείμενο δεν το επιχειρεί ευθέως, ιδωμένα στο σύνολο τους αφηγούνται μια πορεία χαμένων ευκαιριών και παθογενέσων στη συγκριτική πολιτική που μπορεί να φωτίσει το χαρακτήρα των σημερινών μας δυσκολιών. Σχηματικά, παρά τις φιλόδοξες εξαγγελίες της "συμπεριφοριστικής επανάστασης" των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, η υφαρπαγή της συγκριτικής πολιτικής από έναν προπετή και λογικά απαίδευτο "φυσικαλισμό" απέτρεψε τη μεθοδολογική και εννοιολογική ωρίμανση της και υπονόμευσε την ποιότητα της θεωρητικής και ερευνητικής παραγωγής.
Παρακολουθώντας και καυτηριάζοντας τις αρνητικές αυτές εξελίξεις συγχρονικά -με πάθος, αγανάκτηση αλλά και χιούμορ- ο Sartori διατυπώνει έκκληση για επιστροφή στη λογική (μεθοδολογική) και σημασιολογική πειθαρχία (εννοιολογική ανάλυση), θεωρώντας πως η επάρκεια στους τομείς αυτούς συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη γνωστικής επικοινωνίας και συσσώρευσης. Στη βάση αυτή πρέπει επίσης να αναβαπτισθεί και το περιεχόμενο των όρων "συγκριτική" και "επιστήμη". Διερευνώντας τα Γιατί και Πώς του συγκριτικού εγχειρήματος, ο Sartori υποστηρίζει πως χωρίς παιδεία στη λογική και επαρκείς έννοιες, οι συγκρίσεις μας κινδυνεύουν να είναι στην καλύτερη περίπτωση κοινότοπες και στη χειρότερη παραπλανητικές.
Ο Επιμελητής
O Τζοβάννι Σαρτόρι γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1924. Σπούδασε Φιλοσοφία και Κοινωνικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας απ' όπου και πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1946. Το 1956 επέτυχε την εισαγωγή της Πολιτικής Επιστήμης ως ιδιαίτερου γνωστικού αντικειμένου στο εγκύκλιο πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας και αναγορεύτηκε πρώτος τακτικός καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στην Ιταλία (1962), ιδρύοντας παράλληλα το Ινστιτούτο Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Δίδαξε Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και στο Columbia της Νέας Υόρκης. Βραβεύτηκε για τις διεπιστημονικές του μελέτες και έχει συνεργαστεί με την American Political Science Review και την Corriere della Sera. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές στη Συγκριτική Πολιτική και στη Θεωρία της Δημοκρατίας. Μεταξύ άλλων, είχε ασχοληθεί με τη φιλοσοφία του Χέγκελ και του Μπενεντέτο Κρότσε καθώς και με τα σύγχρονα προβλήματα της δημοκρατίας όπως η κοινή γνώμη (και η χειραγώγησή της), η λειτουργία των κομμάτων και οι πολυπολιτισμικές πρακτικές. Είχε εκδώσει οκτώ βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ανάμεσά τους: "Democrazia cosa e", "The theory of Democracy Revisited" και από τις εκδόσεις Παπαζήση "Σημασιολογία, έννοιες, συγκριτική μέθοδος" (2004) και "Συγκριτική συνταγματική μηχανική" (2007).
Έφυγε από τη ζωή στη Ρώμη, στις 4 Απριλίου 2017.
