Σκοτώνοντας το δράκο

Το αντικείμενο του παρόντος πονήματος είναι η βυζαντινή αγιολογία. Με τον όρο βυζαντινή αγιολογία θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε όλα τα κείμενα που αναφέρονται στο βίο και την πολιτεία των αγίων, μαρτύρων, ασκητών, οσίων και πατέρων της Εκκλησίας. Στο υλικό αυτό κατατάσσονται οι Βίοι αγίων, τα Εγκώμια, τα Οράματα, τα Συναξάρια, τα Μηνολόγια κ.ο.κ. Η αγιολογία αποτελεί βοηθητικό κλάδο της ιστορίας, αφού μέσα από τα αγιολογικά κείμενα μπορεί ν' αντλήσει κανείς πλήθος ιστορικών πληροφοριών που αφορούν στην καθημερινή ζωή, τα ήθη, τις συμπεριφορές της βυζαντινής κοινωνίας και σε μικρότερο βαθμό τα πολιτικά γεγονότα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα βυζαντινά αγιολογικά κείμενα αντανακλούν πραγματικότητες της τρέχουσας καθημερινότητας και της ζωής των κατοίκων της αυτοκρατορίας, στοιχείο που σπάνια απαντάται στα ιστορικά συγγράμματα. Οι Βίοι των αγίων πάνω απ' όλα γράφονται με στόχο την εδραίωση και τη διάδοση της απόδωσης τιμής προς ένα πρόσωπο, το οποίο έχει θεωρηθεί ως άγιο. Γι' αυτό τα αγιολογικά κείμενα είχαν πολύ μεγάλη διάδοση στην εποχή τους, πράγμα που φαίνεται από τον τεράστιο αριθμό των αντιγράφων που σώζονται. Αυτό οφείλεται κυρίως στον ψυχοφελή τους χαρακτήρα, πράγμα που σήμαινε ότι το περιεχόμενό τους λειτουργούσε ως ανάγνωσμα όχι μόνο της βυζαντινής λόγιας τάξης, αλλά και των χαμηλότερων εγγράμματων κοινωνικών στρωμάτων, χωρίς να αποκλείεται και η ανάγνωσή τους σε ακροατήρια που αποτελούνταν από αναλφάβητους ανθρώπους, οι οποίοι δεν είχαν πρόσβαση στο γραπτό λόγο παρά μόνο ως ακροατές. Εξάλλου, τα αγιολογικά κείμενα χρησίμευαν και ως παιδευτικό μέσο, με το οποίο οι Βυζαντινοί μορφώνονταν. Μέσα από τα αγιολογικά κείμενα συντελείτο μια πολύ ενδιαφέρουσα κοινωνική διαδικασία, η αγιοποίηση, η ανάδειξη του αγίου, η κατάληξη του δρόμου προς την αγιότητα. Το ίδιο βέβαια το κείμενο που αφηγείται είναι ένα μόνο συστατικό στοιχείο αυτού του δρόμου. Ποιοί ήταν λοιπόν αυτοί οι ήρωες των Βίων και ποια τα κριτήρια της αγιότητας; Ποιοί ήταν οι άγιοι και πως έφτασαν στο σημείο να θεωρούνται ως μεσολαβητές των ανθρώπων στο Θεό; Πώς κατάφερναν να νικήσουν το αέναο Κακό, το «Δράκο»; Το θέμα είναι πραγματικά τεράστιο και πιο κάτω δεν θα επιχειρήσουμε να το εξαντλήσουμε αλλά να το επεκτείνουμε, διατυπώνοντας μια διαφορετική αλλά σαφή επιστημονική άποψη, απόρροια παρατηρήσεων και μιας μεθοδολογικά ερμηνευτικής προσέγγισης του υλικού. (από τον πρόλογο του συγγραφέα)