Για την οργάνωση του χώρου υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στις σημερινές αντιλήψεις και στις κυρίαρχες αντιλήψεις του παρελθόντος. Παλαιότερα, κάθε έργο που είχε σχέση με το παρελθόν θεωρούσαν ότι αντιστρατεύονταν την πρόοδο, ενώ παράλληλα για διάφορους λόγους διατηρούσαν με κάθε τρόπο τις παλιές δομές. Σήμερα, θεωρείται προοδευτικό να αντλούμε από την κληρονομιά του παρελθόντος και καταβάλλεται κάθε προσπάθεια για την αξιοποίησή της, με την τάση όμως να αποκατασταθούν και να εκσυγχρονιστούν όσο γίνεται οι παλιές δομές.
Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, που κυριαρχεί σήμερα, αναπτύσσεται ο προβληματισμός αναζήτησης των κατάλληλων επεμβάσεων (σε "ανθρώπινη" κλίμακα), για την ανανέωση των κορεσμένων περιοχών της σύγχρονης πόλης, οι οποίες έχουν προβληματική κοινωνική και πολεοδομική οργάνωση και λειτουργία. Σε αντίθεση με τις επικρατούσες τάσεις κατά την προηγούμενη εικοσαετία, που οδηγούσαν στην κατεδάφιση ενός ή περισσότερων, μικρότερων ή μεγαλύτερων τμημάτων ανάπλασης, η νέα προβληματική απορρέει και από μια διαφορετική λογική. Στην περίπτωση προγραμματίζονται διαφορετικές μορφές επεμβάσεων, που οδηγούν σε επανασχεδιασμό - εξυγίανση - αποκατάσταση - επανάχρηση - αναβίωση, με στόχο τη γενικότερη αναβάθμιση τόσο του υφιστάμενου αστικού ιστού όσο και των κτιριακών μονάδων που τον συγκροτούν.
Στην προσπάθεια να διερευνηθεί το ευρύ αυτό θέμα, στα πλαίσια της μονογραφίας αυτής εξετάζονται κυρίως τρεις ενότητες.
Η πρώτη ενότητα αναπτύσσει μια γενικότερη προβληματική, εξετάζει τις επιπτώσεις από το μετασχηματισμό των πόλεων και τις δυνατότητες αποκατάστασης - αναβάθμισης των προβληματικών οικιστικών συνόλων και κτιρίων.
Η δεύτερη ενότητα εστιάζεται στις κατηγορίες, τη διαδικασία και τους κύριους άξονες των επεμβάσεων αποκατάστασης - αναβάθμισης - επανάχρησης τόσο στη δομή του αστικού χώρου όσο και του οικοδομικού αποθέματος.
Τέλος, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει την τεχνική επεξεργασία και τη μεθοδολογία των επεμβάσεων.
Τα ζητήματα της γενικής προβληματικής και της μεθοδολογίας παρουσιάζονται παράλληλα με ενδεικτικά παραδείγματα και εφαρμογές, ώστε να δοθεί μια πληρέστερη εικόνα τόσο των προβλημάτων όσο και της αντιμετώπισής τους.
Ζωή Καραμάνου
Αν. Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής
Η Ζωή Καραμάνου σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη και Πολεοδομία στο Παρίσι, όπου και εργάστηκε επαγγελματικά (1970-75). Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και διδάσκει επί σειρά ετών στην Πολυτεχνική Σχολή του Α.Π.Θ., Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό ως επ. καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτόνων.
