Ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας γεννήθηκε περίπου το 1322 στη Θεσσαλονίκη και κοιμήθηκε εν Κυρίω μεταξύ των ετών 1391 και 1396. Τέκνο ευλαβών αριστοκρατών, φίλος διακεκριμένων προσωπικοτήτων, μαθητής των καλύτερων Ελληνιστών, είχε ως πνευματικούς του οδηγούς μεγάλους ησυχαστές πατέρες του 14ου αιώνα (Ισίδωρο Σιναΐτη, Γρηγόριο Παλαμά κ.ά.). Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη (1335-40), μεταξύ άλλων, κλασικούς, φιλοσοφία, ρητορική, θετικές επιστήμες (μαθηματικά και αστρονομία), νομικά κ.λπ. Ανέπτυξε έντονη πολιτική δραστηριότητα, ως σύμβουλος και συνεργάτης του αυτοκράτορα Καντακουζηνού, υπερασπίστηκε με σθένος τα δίκαια των φτωχών, ενώ δεν έπαψε ποτέ να μελετάει και να συγγράφει. Δεν είναι βεβαιωμένο ιστορικά, αν διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.
Τα έργα του, περισσότερα από τριάντα, είναι καρποί της βαθιάς και πρωτότυπης σύνθεσής του. Μερικά από τα σημαντικότερα είναι: «Η εν Χριστώ ζωή», «Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας», «Θεομητορικές ομιλίες».
Ο Καβάσιλας, αν και μεγάλωσε και έζησε μέσα στο κλίμα του ευρωπαϊκού ουμανισμού, κατόρθωσε να προσλάβει ό,τι πιο υγιές υπήρχε σ' αυτό και να το εντάξει, αφού το μεταμόρφωσε, στην Ορθοδοξία.
Στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μας κατετάγη τα τελευταία χρόνια και η μνήμη του τιμάται την 29η Νοεμβρίου.
