Οδοιπόρος προς την πηγή

Ο αρχιτέκτονας-πολεοδόμος Αριστομένης Προβελέγγιος (1914-1999), γεννήθηκε στην Αθήνα. Μεγάλωσε ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σίφνο. Το 1931 τελείωσε το Βαρβάκειο Πρακτικό Λύκειο και το 1936 την Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως αξιωματικός του ΕΛΑΣ στα Τουρκοβούνια. Τραυματίστηκε στα Δεκεμβριανά, ένα τραύμα που "κουβαλούσε" σε όλη του τη ζωή και σωματικά και ψυχικά. Βιοπορίστηκε αποκλειστικά από τη αρχιτεκτονική. Συνολικά, από τα 60 και πλέον χρόνια αρχιτεκτονικής εργασίας, η αμοιβόμενη εργασία του διήρκεσε 23-24 χρόνια, από τα οποία τα 11 αποκλειστικά για διδασκαλία στη Γαλλία (μετά το Μάη του '68 και μέχρι το τέλος του 1979, καθηγητής διδασκαλίας και έρευνας του περιβάλλοντος) και τα 6 στο ατελιέ του Le Corbusier (Γενάρης του 1946 έως το τέλος του 1951). Στις αρχές του 1968 ανακηρύχθηκε εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για την πολεοδομία και τη χωροταξία. Διετέλεσε πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, πριν από την δικτατορία, εποχή που ξεκίνησαν τα πρώτα αρχιτεκτονικά συνέδρια με ευρύτερο κοινωνικό περιεχόμενο. Η επαγγελματική του σταδιοδρομία υπήρξε κατακερματισμένη για λόγους συγκυριακούς (1936-40 εργασία στην Αθήνα, 1940-45 πόλεμος και αντίσταση 'πλήρης απασχόληση', όπως έλεγε ο ίδιος), 1945-57 Παρίσι, 1957-67 εργασία στην Αθήνα, 1967-80 Παρίσι και 1980-1999 πάλι στην Αθήνα χωρίς καμιά επαγγελματική απασχόληση, θεληματικά. Σε αντίθεση με την επαγγελματική, "η κοινωνική, ιδεολογική και πνευματική (ή στοχαστική) ζωή μου υπήρξε ενιαία, πυκνή, αδιάσπαστη και ανιούσα". Την υπογραφή του φέρουν 15 κτίρια, 3 στο Παρίσι και 12 στην Αθήνα. Ένα του έργο έχει περιληφθεί στον κατάλογο με τα 100 έργα του αιώνα μας. Μάχιμος σε όλες του τις εκδηλώσεις, σε ολόκληρη τη ζωή του, αποτελούσε μια ισχυρή συμπύκνωση του διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού στην αριστερή του εκδοχή, χωρίς ίχνος συμπλέγματος απέναντι στον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο πολιτισμό. Ακτινοβολούσε αυτό που θα έπρεπε να είναι η θέση του ελληνικού πολιτισμού στο διεθνές πλαίσιο. Προκλητικά ευθύς στη διατύπωση των απόψεών του, ασυμβίβαστος στην κριτική του (η κριτική είναι μια πράξη αγάπης, μια αναπόφευκτη υποχρέωση, έλεγε επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Κ. Φουέντες). Οι απόψεις του αποτελούν έναν προάγγελο της νέας "ολιστικής", οικολογικής οπτικής στα θέματα της πόλης και της οργάνωσης του χώρου, στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς. Κατέφευγε συχνά σ' αυτό το "σημαντικότερο ανθρώπινο εργαλείο... το στοχασμό, τη ενωτική ύλη ανάμεσα στην ατομική και την συλλογική συνείδηση και τη φύση (την πλήρη φύση)". Δημόσιος ομιλητής αλλά και προσωπικός συζητητής-αφηγητής, με γλαφυρότητα και αμεσότητα, επικαλούνταν πάντα συμβάντα ζωής, βιώματα προσωπικά οικογενειακά, "αθηναϊκά" και ιστορικά γεγονότα, ανακαλώντας τα στη συζήτηση με την "σκανδαλώδη μνήμη" του. Κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε δύο βιβλία του: "Το Πνεύμα της Πόλης", 1974 και "Οδοιπόρος προ την Πηγή: κείμενα πολεοδομικού στοχασμού", 1990, εκδ. Γαβριηλίδης. Κυκλοφόρησε μια ποιητική συλλογή ("Είκοσι Ποιήματα", 1985 -πρωτοεκδόθηκε στα γαλλικά το 1958) και 60 πίνακές του που εκτέθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη το 1982, συγκεντρώθηκαν σε έναν τόμο της Πινακοθήκης. Δεκάδες συνεντεύξεις του δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά.

(Πηγή: Σάκης Κουρουζίδης, Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη)